Haarlem wordt vaak neergezet als een wat ingeslapen, kleinburgerlijk stadje in de schaduw van het dynamische Amsterdam. In feite werd Haarlem door zijn hele geschiedenis gekenmerkt door industrie en een daarbij horende arbeidersbevolking. Al in de 17de eeuw was Haarlem met zijn linnennijverheid een belangrijk industrieel centrum en in de 19de en vroege 20ste eeuw, wel gezien als de Tweede Gouden Eeuw, groeide het zelfs sneller dan de hoofdstad. Er ontstonden grote volkswijken en volkspartijen als de SDAP/PvdA gingen de gemeenteraad beheersen. Haarlem wordt voor het eerst vermeld in een tussen 885 en 948 opgesteld document van de Utrechtse St.-Maartenskerk. De Utrechtse bisschop claimde daarin drie boerderijen terug die in de Vikingentijd verloren waren gegaan. Op de plek van die boerderijen vestigden de Hollandse graven een hof, die zich ontwikkelde tot een militair centrum. Uit die militaire nederzetting kon een stad groeien doordat in de 13de eeuw het Spaarne een schakel werd in de route tussen de Hanzesteden aan de Oostzee en rijke Vlaamse steden als Ieper, Brugge en Gent. Aan een stad van handelaren, ambachtslieden en steeds meer arbeiders werden politiek, economisch, religieus en cultureel andere eisen gesteld dan aan een legerplaats. Het bestuur en de rechtspraak kwamen bij belangrijke burgers te liggen. Ook het sociale, religieuze en culturele leven paste zich toen en telkens opnieuw aan als de stad een nieuwe fase van ontwikkeling doormaakte. Soms gebeurde dat geleidelijk, soms met geweld. In dit boek is geprobeerd het economische, sociale, politieke en culturele leven in Haarlem en van de plaats van die stad in haar omgeving vanaf de eerste oorsprong tot de huidige tijd in zijn samenhang te beschrijven.